آزمایش خون، در واقع همان آنالیز آزمایشگاهی خون موجود در بدن شما است. معمولا اگر نیاز به پیگیری پیشرفت یک درمان خاص یا مدیریت شرایط سلامتی مانند کلسترول بالا، دیابت، بیماری یا معاینات معمول داشته باشید، آزمایش خون تجویز می‌شود. دانستن نام‌ها و معانی مختلف آزمایش خون می‌تواند به شما در تفسیر آزمایش خون و درک بهتر کاربردها و فواید هر آزمایش کمک کند. با این مطلب از بلاگ پلاس ماد همراه باشید.
آزمایش خون چیست؟
آزمایش خون یکی از آزمایش‌های رایج پزشکی است که معمولا به عنوان بخشی از معاینه فیزیکی یا به دلیل داشتن علائمی خاص، گرفته می‌شود. آزمایش‌های خون دارای انواع مختلفی هستند. برخی از آن‌ها بر روی سلول‌های خونی و پلاکت‌ها تمرکز دارند. برخی، مواد موجود در خون شما مانند الکترولیت‌ها، پروتئین‌ها و هورمون‌ها را ارزیابی می‌کنند و برخی دیگر، برای اندازه‌گیری مواد معدنی خاص در خون شما مناسب هستند.
چه زمانی باید آزمایش خون بدهیم؟
خون، نقش مهمی را در سلامت کلی شما ایفا می‌کند و اطلاعات زیادی را در مورد آنچه ممکن است در بدن شما بگذرد ارائه می‌دهد. این یکی از دلایلی است که چرا آزمایش خون، یک آزمایش پزشکی رایج است. یک پزشک می‌تواند به دلایل زیر، برای شما آزمایش خون تجویز کند:
- زمان چکاپ شما فرا رسیده است. در طول معاینه، پزشک می‌تواند آزمایش خون را برای بررسی سلامت کلی شما تجویز کند. همچنین ممکن است از شما بخواهد آزمایش خونی را انجام دهید که بسیاری از قسمت‌های خون شما را ارزیابی می‌کند؛ مانند شمارش کامل خون (CBC)، پانل متابولیک پایه (BMP) یا پانل متابولیک جامع.
- پزشک آزمایش‌های غربالگری را توصیه می‌کند. آزمایش‌های غربالگری قبل از بروز علائم انجام می‌شود. اگر در معرض خطر ابتلا به برخی از بیماری‌ها مانند سرطان قرار داشته باشید، ممکن است پزشک آزمایش‌های غربالگری را توصیه کند. به عنوان مثال، اگر در معرض خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر هستید، پزشک شما ممکن است چندین آزمایش خون را برای ارزیابی این خطر تجویز کند.
- شما احساس خوبی ندارید. اگر علائم خاصی دارید، پزشک ممکن است آزمایش خون را برای تعیین علت این علائم تجویز کند. به عنوان مثال، اگر علائمی دارید که ممکن است نشانه بارداری شما باشد، پزشک آزمایش بارداری تجویز می‌کند. آزمایش خون به دنبال هورمون خاصی است که بدن شما تنها زمانی که باردار هستید تولید می‌کند.
- شما یک وضعیت پزشکی دارید که زمانی اتفاق می‌افتد که ژن‌های خاصی تغییر می‌کنند (جهش می‌یابند). بسته به وضعیت شما، سلول‌های خونی و پلاکت‌هایتان ممکن است اطلاعاتی را در مورد تغییرات خاص نشان دهند. تفسیر آزمایش خون و درک اینکه کدام ژن تغییر کرده است می‌تواند به پزشک کمک کند تا بهترین درمان را پیش ببرد.
- شما تحت درمان برای یک وضعیت پزشکی هستید. پزشک ممکن است آزمایش خون منظم را تجویز کند تا ببیند آیا درمان مؤثر بوده یا خیر.
- شما ممکن است جهش‌های ژنتیکی خاصی را به ارث برده باشید که باعث ایجاد شرایط پزشکی می‌شود. پزشک می‌تواند برای تجزیه و تحلیل ژنتیکی، نمونه خون بگیرد تا بدانید در معرض خطر ابتلا به یک بیماری خاص هستید یا خیر.
انواع آزمایش خون
لیست آزمایشات خون بسیار طولانی هستند. در اینجا تنها برخی از موارد رایجی که خوب است در تفسیر آزمایش خون و خواندن جواب آزمایش در مورد آن‌ها بدانید آورده شده است.
شمارش کامل خون (CBC)
این آزمایش خون، 10 جزء مختلف خون ازجمله گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، پلاکت‌ها، هموگلوبین و هماتوکریت را بررسی می‌کند. هرگونه ناهنجاری در سطوح طبیعی این اجزا می‌تواند نشان‌دهنده موارد زیر باشد:
- کمبودهای تغذیه‌ای
- کم‌خونی
- سرطان خون
- عفونت
- مشکلات سیستم ایمنی
- مشکلات لخته شدن
ممکن است مجبور شوید برای تشخیص دقیق‌تر مشکلات خود، چند آزمایش بعدی را نیز انجام دهید.
پانل متابولیک پایه (BMP)
این آزمایش هشت جزء زیر را در خون بررسی می‌کند:
- گلوکز
- کلسیم
- سدیم
- پتاسیم
- بی‌کربنات
- کلرید
- نیتروژن اوره خون
- کراتین
بسته به پارامترهایی که باید اندازه‌گیری شوند و دستورات پزشک، ممکن است از شما خواسته شود حداقل 8 ساعت قبل از نمونه‌گیری، از خوردن اجتناب کنید. نتایج غیرطبیعی در تفسیر آزمایش خون BMP ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- دیابت
- بیماری کلیوی
- عدم تعادل هورمونی
پانل متابولیک جامع (CMP)
در این آزمایش، تمام پارامترهای بررسی شده در BMP، به همراه چند پارامتر دیگر که شامل موارد زیر هستند اندازه‌گیری می‌شوند:
- پروتئین کل
- آلبومین
- فسفاتاز قلیایی
- آلانین آمینوترانسفراز
- آسپارتات آمینو ترانسفراز
- بیلی روبین
ناهنجاری‌های این آزمایش‌ها می‌تواند نشان‌دهنده بسیاری از مشکلات سلامتی باشد و بستگی به این دارد که سطح اجزای آن بالاتر از محدوده طبیعی است یا پایین‌تر.
پانل لیپید
آزمایش لیپید برای بررسی سطح دو نوع کلسترول در بدن استفاده می‌شود:
- لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL): این مورد که به عنوان کلسترول خوب نیز شناخته می‌شود، به کبد کمک می‌کند تا سموم مضر بدن را با تجزیه آن‌ها به مواد زائد دفع کند.
- لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL): این مورد که به آن کلسترول بد نیز میگویند، می‌تواند با ایجاد پلاک، رگ‌های خونی را مسدود کرده و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.
پانل تیروئید
آزمایش خون پانل تیروئید، یا تست عملکرد تیروئید، برای شناسایی میزان عملکرد تیروئید، هنگام واکنش یا تولید هورمون‌هایی مانند موارد زیر است:
- تیروکسین
- تری یدوتیرونین
- هورمون محرک تیروئید.
سطوح غیرطبیعی هورمون‌ها در بدن می‌تواند نشان‌دهنده شرایط زیر باشد:
- اختلالات رشد تیروئید
- سطح پروتئین پایین
- سطوح غیرطبیعی استروژن یا تستوسترون.
بیومارکرهای قلبی
آنزیم، پروتئینی است که به بدن در انجام فرآیندهای شیمیایی مانند تجزیه غذا یا لخته شدن خون کمک می‌کند. برخی از آزمایشات استاندارد خون برای آنزیم‌ها عبارت‌اند از:
- کراتین کیناز
- تروپونین
- کراتین کیناز-MB
در تفسیر آزمایش خون بیومارکرهای قلبی، سطوح غیرطبیعی آنزیم‌ها نشان‌دهنده طیف گسترده‌ای از مسائل است که ممکن است نیاز به آزمایش بیشتری داشته باشد.
تست عفونت‌های مقاربتی (STI)
بیشتر بیماری‌های مقاربتی با کمک آزمایش خون یا آزمایش خون و ادرار ترکیبی تشخیص داده می‌شوند. برخی از بیماری‌های مقاربتی رایج که با آزمایش خون قابل شناسایی هستند عبارت‌اند از:
- سوزاک
- تبخال
- اچ‌آی‌وی
- سیفلیس
- کلامیدیا
در برخی موارد، آزمایش خون محدودیت‌های خودش را دارد. برای مثال، آزمایش HIV تنها پس از گذشت یک ماه از آلودگی، قادر به تشخیص ویروس خواهد بود.
پانل انعقادی
آزمایش انعقاد خون برای اندازه‌گیری مدت زمان لخته شدن خون و همچنین میزان موثر لخته شدن آن استفاده می‌شود. لخته شدن برای بهبود زخم مهم است. با این حال، اگر لخته در یک شریان یا ورید تشکیل شود، می‌تواند جریان خون را به اندام‌های حیاتی مسدود کند و باعث مشکلات سلامتی شود. خواندن جواب آزمایش انعقاد خون می‌تواند به پزشکان در تشخیص موارد زیر کمک کند:
- هموفیلی (شرایطی که در آن خونریزی بیش‌ازحد دارید)
- شرایط کبدی
- کمبود ویتامین K
- لوسمی
- ترومبوز
پانل الکترولیت
این آزمایش خون به اندازه‌گیری سطوح مواد معدنی مختلف در بدن کمک می‌کند. هرگونه عدم تعادل در این سطوح ممکن است نشان‌دهنده مشکلاتی در ارگان‌های حیاتی مانند کلیه‌ها، ریه‌ها یا قلب باشد. همراه با تمام پارامترهای موجود در BMP و CMP، این تست سطوح شکاف منیزیم و آنیون را نیز بررسی می‌کند.
تست آلرژی
آزمایش خون آلرژی می‌تواند سطوح افزایش یافته ایمونوگلوبولین E (IgE) را شناسایی کند. همچنین می‌تواند در تشخیص آلرژی‌هایی مانند گرده گل، حیوانات خانگی، مواد غذایی مختلف و سایر مواد موثر باشد.
بیماری‌های خود ایمنی
بیماری خود ایمنی نتیجه حمله اشتباه سیستم ایمنی به بدن، به جای محافظت از آن در برابر انگل‌ها، سرطان و ویروس‌ها است. آزمایشات خود ایمنی شامل موارد زیر است:
- آزمایش پروتئین فعال C
- اسمیر خون محیطی
- سرعت رسوب گلبول قرمز
- آزمایش خون مکمل CE
- آزمایش آنتی‌بادی ضد هسته‌ای
پس از آزمایش اولیه، آزمایش‌های خون دیگر نیز می‌تواند برای شناسایی مسائل تخصصی مانند سرطان، بیماری قلبی و اختلالات سیستم غدد درون‌ریز مورد استفاده قرار بگیرد.
سخن پایانی
تفسیر آزمایش خون می‌تواند به شما یک ایده کلی از سلامتتان بدهد. همچنین می‌توان از آن برای شناسایی بسیاری از بیماری‌ها استفاده کرد. علاوه بر این، خواندن جواب آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا بفهمد بدن شما چقدر به درمان پاسخ می‌دهد. بیشتر افراد حداقل سالی یک بار آزمایش خون معمولی را انجام می‌دهند تا از سلامت خود مراقبت کنند. می‌توانید با پزشک خود در مورد برخی از آزمایشات معمول صحبت کنید تا اطمینان حاصل کنید که از سلامت مطلوبی برخوردار هستید.
